Bibliografija "Jevrejskog almanaha"

Abstract

„Jevrejski almanah“ je časopis koji je sa prekidima u izlaženju trajao gotovo koliko i Jugoslavija: od decembra 1924. godine, kada je na kongresu Saveza rabina Kraljevine SHS, održanom u Beogradu, doneta odluka o njegovom pokretanju, do 2000, kada je odštampan njegov poslednji broj. Iako je posredi zavidan vremenski raspon, količina objavljenih brojeva bila je relativno mala: u periodu između dva svetska rata, „Almanah“ je izašao svega pet puta, dok je u socijalističkoj državi, između 1954. i 1970, imao samo osam brojeva. Njegovo četrnaesto i zaključno izdanje sabiralo je priloge koji su nastajali tokom četvrt veka, od 1971. do 1996. godine; iako se Jugoslavija do tada već raspala, osnovna zamisao časopisa - da bude ogledalo kulture Jevreja sa čitave njene teritorije - i u tom, poslednjem broju vidno je bila prisutna. U periodu između dva svetska rata, „Jevrejski almanah“ izlazio je u Vršcu, gde je bilo sedište Saveza rabina Kraljevine SHS, njegovog izdavača, i Artističkog zavoda udove J. E. Kirhnera, u kojem je štampan. Osim pretežno religioznih i filozofskih članaka na srpskom i hrvatskom, kojih je bilo najviše, u njemu su objavljivani i prilozi koji su, u celini ili delovima, bili na nemačkom ili na hebrejskom jeziku. Stoga je pored dominantne latinice - koja je ujedno bila i pismo naslovne strane - u časopisu bilo i hebrejskog alfabeta, kao i ćirilice. Nakon Drugog svetskog rata, izdavač „Almanaha“ postao je Savez jevrejskih opština Jugoslavije, dok je sedište redakcije preseljeno u Beograd. Opredeljujući se za obnovu imena nekadašnjeg, rabinskog časopisa, nova redakcija je uspostavljala kontinuitet sa predratnom jevrejskom zajednicom, koju je gotovo u potpunosti progutala Šoa. Posredi je ipak bio bitno drugačiji časopis: dok se u predratnoj etapi svog postojanja pre svega obraćao Jevrejima, kao zatvorenoj verskoj i etničkoj zajednici, donoseći religiozno i didaktnično tumačenje aktuelnih društvenih zbivanja i prošlosti, posleratni „Almanah“ je bio multidisciplinarno koncipiran, sa člancima opremljenim standarnim naučnim aparatom i bogatom književnom rubrikom, kako bi tekovine jevrejske kulture prezentovao što široj javnosti. U cilju međunarodne promocije naporedo sa svakim brojem, štampana je bila i brošura na engleskom jeziku, u kojoj su se nalazili podaci o sadržaju objavljenih priloga. Poslednji broj „Almanaha“ objavljen je u sklopu obeležavanja osam decenija postojanja Saveza jevrejskih opština Jugoslavije; kako socijalistička država više nije postojala, udruženje je okupljalo svega deset jevrejskih opština u Srbiji i Crnoj Gori, sa nešto manje od 3.500 članova. Stoga je „Almanah“ sada dobio počasnu redakciju, u kojoj su bili predstavnici jevrejskih zajednica formiranih u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini i Makedoniji, čime je sugerisana istrajnost veza među osamostaljenim udruženjima i njihovim čelnicima. Posredi je bila obimna publikacija na srpskom i hrvatskom jeziku, sa koricama i ilustracijama u boji; uporedni naslov, napomene o ilustracijama i sponzorima, kao i predgovor bili su prevedeni na engleski jezik. Bibliografija „Jevrejskog almanaha“ sadrži 563 jedinice sa anotacijama. Nihov raspored je hronološki, kako bi korisnici mogli da steknu uvid u to kako se duh vremena menjao a sa njim i jevrejska zajednica u Jugoslaviji. U okviru samih godišta, raspored članaka je abecedni, prema imenu autora, odnosno prema naslovu. Imena su predočena u fonetskom obliku, onako kako se na srpskom jeziku izgovaraju, i praćena su godinama rođenja i smrti autora. Bibliografski opis je standardni, u skladu sa međunarodnim pravilima opisa sastavnih delova publikacija. U području rezervisanom za napomene, unete su i elektronske adrese iz repozitorijuma Jevrejska digitalna biblioteka na kojoj se svaki od ovih tekstova nalazi u skeniranom obliku. U „Autorskom registru“ abecednim redom navedena su imena svih saradnika „Jevrejskog almanaha“, autora i prevodilaca, u onim oblicima u kojima se ona nalaze u časopisu, odnosno u bibliografiji. U „Predmetnom registru“ su, sistemom odrednica i pododrednica, anotacije precizirane ali i razgranate, kako bi sadržine svih godišta „Jevrejskog almanaha“ bile što adekvatnije predstavljene. „Jevrejski almanah“ je časopis od nesumnjivog dokumentarnog, kulturnog i književnoistorijskog značaja, a naučnoj i kulturnoj javnosti dosad nije bio dovoljno poznat. Njegova bibliografija može da bude podsticaj za dalja proučavanja istorije Jevreja na ovim prostorima, ali i doprinos istraživanjima iz ostalih humanističkih disciplina.

“Jewish Almanac” is a periodical which, with a few interruptions, lasted almost as long as Yugoslavia: from December of 1924, following the decision of the Congress of the Union of Rabbis of the Kingdom of Serbs Croats and Slovenians (SHS), held in Belgrade, until 2000, when the final issue was published. Even though the time span was extensive, the number of published issues was relatively small: in the period between two world wars, the “Almanac” was published only five times and during the socialist period, from 1954 to 1970, only eight issues were printed. “Almanac’s” 14th and final issue was a compilation of articles which were created during the quarter of a century period from 1971-1996. Although Yugoslavia had already disintegrated by then, the main idea of the journal - to be a reflection of the culture of the Jews from all the regions of former Yugoslavia - was remarkably evident in the final issue. Between the two world wars, “Jewish Almanac” was published in Vršac where both the publisher (the Union of Rabbis of the Kingdom of SHS) and the printing house (Art Institute under the auspices of J. E. Kirschner’s widow) resided. Aside from the articles which were predominantly devoted to religious and philosophical themes and written in Serbian and Croatian, some commentaries were partially or completely written in German or Hebrew. As a consequence, Hebrew and Cyrillic alphabets can be found in the journal next to the Latin alphabet used for the “Almanac’s” title page. After World War II, the Federation of Jewish Communities of Yugoslavia took over the publishing of the “Almanac”, while the head office of the editorial board was moved to Belgrade. The new editorial board determined to revive the former rabbinical journal and continued establishing connections with the pre-war Jewish community, which had almost vanished during the Shoah. The “Almanac” was significantly changed. While the pre-war journal was primarily intended for Jews as a separate religious and ethnic community and dealt with religious and didactic explanations of current and past events, the post-war “Almanac” had a multidisciplinary concept and approach. It introduced papers that followed scientific standards, featured strong literary columns and was driven to promote Jewish cultural heritage to the wider public. In order to publicize the journal internationally, the summaries of journal content were published in English in a booklet format as a supplement to each issue. The last issue of “Almanac” was published in the context of a celebration of the eightieth anniversary of the Federation of Jewish Communities of Yugoslavia. At this point, the Socialist Federative Republic of Yugoslavia no longer existed. The Federation included only ten Jewish communities from Serbia and Montenegro with less than 3500 members. Consequently, the “Almanac” added an honorary editorship of representatives from Jewish communities from Croatia, Bosnia and Herzegovina and Macedonia demonstrating the long-lasting cooperation among independent associations and their chairpersons. The result was a comprehensive publication in the Serbian and Croatian languages with illustrated covers and coloured illustrations. Parallel titles, notes about illustrations and sponsorship, as well as the foreword, were all translated into English. A bibliography of the “Jewish Almanac” consists of 563 units with annotations. The chronological arrangement of units allows users to observe the changing times as well as changes in the Jewish community in Yugoslavia. Within the annual volumes, articles are organized in alphabetical order by authorʾs name or title. Authors’ names are in phonetic form, as pronounced in Serbian and accompanied by their years of birth and death. The bibliographic description is in accordance with the international standard bibliographic description for serials and other continuing resources. Comments include email addresses of authors, as taken from the repository Jewish Digital Library which contains all articles in digital form. The names of all contributors, authors and translators of the “Almanac” are listed alphabetically in the Author Index in the form they appear throughout the journal. Subject Index consists of headings and subheadings which contain precise and detailed annotations, all with the purpose of adequately representing the content of the journal. “Jewish Almanac” is a journal of immense documentary, cultural, literary and historical importance, yet it is largely unknown to the scientific and cultural communities. This bibliography could serve as an incentive for further exploration of Jewish history in the region as well as a valuable contribution to research in broader humanistic fields.