"Groznice jedinstva" Stanislava Vinavera

Abstract

Momenat u kom „čas promene, neosetno, / Zaneo se u početno”, kako pesnik kaže u "Čuvarima sveta", jeste momenat dodatnog raščinjavanja već postavlјenog demona traženja u osnove poetike i kulturne poetike Stanislava Vinavera. Ekspresionistički aksiom koji iscrtava stvaralačke koordinate van poetike ravnoteže u „Manifestu ekspresionističke škole”, u esejima (zapisima) sa jevrejskim kulturnim temama i fenomenima uobličuje novi tip modernog sklada, onog samostvorenog, ali i samoprevaziđenog. Duhovnost jeste uvek na sredokraći između velikog mehanizma kosmičkog i neiscrpnog točka zemlјe, a za rečeno su dokaz upravo svi Vinaverovi (ne)mogući ukrotitelјi haosa. Vinaver kao neosimbolistička preteča vraćanja kako fenomena ravnoteže tako i sumnje u nju čita se kao mislilac neobično dinamične poetičke putanje, ali putanje kojom dominira krug; onaj krug što opisuje duhovnu, kulturnu i stvaralačku misao kao prekid sna.

The aim of this paper is to read Stanislav Vinaver's essays and polemics within the theory of harmony - the ancient phenomenon in the world of literature as in the world of music especially worshipped in Vinaver's poetic universe. This morphologically diverse field of modern theoretical questions which preoccupied modern Serbian poets, especially in the era of (neo)symbolism in the essays and poetry of Stanislav Vinaver, was posed as a cultural, spiritual, and historical question within the theoretical base of Henri Bergson. Therefore, the field of Jewish cultural themes rises in the opus of this writer as an intriguing field of anti-coherence.