Medijske interpretacije djelovanja Sabataja Cevija i kripto-jevrejske zajednice Dönmeh na Balkanu

Abstract

Osnovna tema rada je analiza istorijskih izvora i zapisa, članaka i knjiga o životopisu Sabataja Cevija, sefardskog rabina rođenog u Smirni (današnjoj Turskoj), ali iz porodice romaniotskih Jevreja iz Patre, te (preciznije) njegovog političkog i duhovnog djelovanja na Balkanu, i to u Solunu (današnja Grčka) i u Ulcinju (današnja Crna Gora). Analitički fokus rada je usmjeren ka opisu Cevijevog djelovanja u Solunu (1651-1658), i okolnostima formiranja tamošnje kriptojevrejske grupe Dönmeh te njihove kulturne zaostavštine danas. Naročito su interesantne posljednje godine njegovog života u Ulcinju gdje ga je 1673. godine prognao osmanski sultan Mehmed IV. Sabataj Cevi je umro u Ulcinju 1676. godine, i tu je izvjesno sahranjen. Cilj rada je da dodatno objasni sve vjerske i dogmatske dihotomije i denominacije unutar Dönmeh zajednice, kao i razloge njihovog nastanka.

The main objective of this paper is to analyze historical sources and records, articles and books regarding Sabbatai Zevi’s life - a Sephardic Rabbi was born in Smyrna (present-day Turkey) to a family of Romaniote Jews from Patras, and (more precisely) his political and social activities in the Balkans, in Thessaloniki (present-day Greece) and Ulcinj (present-day Montenegro). The analytical focus of this paper is directed at the description of Zevi’s activities in Thessaloniki (1651-1658), and the circumstances of forming a local crypto-Jewish group Dönmeh and their cultural legacy. Particularly interesting are the last three years of his life in Ulcinj, where he was banished in 1673 by the Ottoman sultan Mehmed IV. Sabbatai Zevi died in Ulcinj in 1676, where he was likely buried. The aim of the paper is to additionally explain all religious and dogmatic dichotomies and denominations within the Dönmeh community and the reasons for their emergence.