Menore iz Čelareva: (tekst dikusije prema stenografskim beleškama)

Abstract

Otkriće velike ranosrednjovekovne nekropole kod Čelareva iz vremena dominacije Avara u Panoniji privuklo je izuzetnu pažnju jugoslovenskih i stranih naučnika, jer su nađeni jevrejski simboli urezani na fragmentima opeka iznad i u grobovima jednog dela nekropole. Činjenica da se u nekropoli mongoloidnog stanovništva naišlo na jevrejske simbole, bila je prava zagonetka za arheologe koji su nekropolu otkrili, a to su kustosi Muzeja grada Novog Sada, i za sve zainteresovane naučnike. Pitanje je kakve veze su ti simboli imali sa Avarima? Da li se u njihovim verovanjima javio element judaizacije ili je reč o ostacima starijeg ili istovremenо do sada neidentifikovanog naselja u kome je, uz druge etničke grupacije, živelo i jevrejsko stanovništvo koje je tu dospelo na svom vekovnom migracionom putu? Velika oštećenost nekropole, neistraženost okolnog terena i nedostatak odgovarajućih pisanih izvora onemogućili su da se određenije odgovori na postavljena pitanja. Izložba “Menore iz Čelareva”, koja je povodom otkrića ove nekropole otvorena u Jevrejskom istorijskom muzeju u Beogradu 1980. godine, u saradnji sa Muzejom grada Novog Sada, i studijski katalog izložbe sa odličnom dokumentacijom, čiji je autor Radovan Bunardžić, arheolog, koji je i najviše radio na iskopavanju nekropole, omogućili su jugoslovenskoj i stranoj naučnoj javnosti da upoznaju nalaze i probleme koje oni postavIjaju. Da bi se učinio korak dalje u razjašnjenju ovih problema, Jevrejski istorijski muzej organizovao je 23. februara 1981. godine naučni skup u prostorijama Saveza jevrejskih opština Jugoslavije u Beogradu. Na skupu je učestvovalo trideset naučnih radnika iz Jugoslavije, pretežno arheologa iistoričara i devet naučnika iz inostranstva koji se bave pitanjima seobe plemena u ranom srednjem veku u podunavskim oblastima, pitanjima jevrejske dijaspore u tom periodu i judaiziranih krimskih Hazara. U nemogućnosti da lično učestvuju u radu skupa, devet naučnika iz inostranstva poslali su svoje pismene priloge diskusiji. Naučnim skupom rukovodio je profesor dr Jovan Kovačević, šef katedre za Arheologiju srednjeg veka Filozofskog fakulteta u Beogradu.