Zbirka starih hebrejskih rukopisa u Jevrejskom istorijskom muzeju u Beogradu

Abstract

U Jevrejskom istorijskom muzeju u Beogradu nalazi se zbirka starih hebrejskih rukopisa jedinstvena u našoj zemlji. Nastala je kao rezultat dugogodišnjeg rada muzeja širom Jugoslavije da bi se na jednom mestu sakupio i čuvao celokupan stari hebrejski rukopisni materijal koji nije uništen u toku Drugog svetskog rata. Nacisti su imali posebnu službu tzv. "Operativni štab državnog vođe Rozenberg" sa precizno razrađenim planom za pronalaženje i zaplenu imovine i arhiva jevrejskih opština, sinagoga, humanitarno-verskih i drugih jevrejskih ustanova. Ova služba je sistematski "obrađivala" mnoge jevrejske zajednice u okupiranoj Jugoslaviji o čemu postoje autentična dokumenta. Odmah posle Drugog svetskog rata, Savez jevrejskih opština Jugoslavije je preko svog Muzejsko-istorijskog odeljenja koje je kasnije preraslo u Jevrejski istorijski muzej, pokrenuo akciju za spasavanje prikupljanje i ulaženje u trag onim jevrejskim kulturno-istorijskim vrednostima koje je okupator odneo sa sobom pa im se zametnuo trag. Kad znamo koliko je i dragocenog rukopisnog materijala stradalo i opljačkano u toku Drugog svetskog rata, jasno je da ova naša zbirka ima neprocenjiv značaj za istoriju Jevreja Jugoslavije. Zbirka do sada nije bila publikovana u celini. O nekim zanimljivim primercima rukopisa pisano je ranijih godina u pojedinim izdanjima Saveza jevrejskih opština Jugoslavije. Ovaj rad je prvi pokušaj da se pruži opširniji prikaz o njoj i ukaže na njen značaj. Materijali koji čine zbirku nastali su najvećim delom na tlu naše zemlje u periodu od polovine XVII do prvih decenija XX veka. Zahvaljujući raznim predratnim publikacijama kao i arhivskoj građi ipak znamo da su mnogi primerci starih hebrejskih rukopisa nekada postojali kako po jevrejskim opštinama, tako i po jevrejskim kulturnim institucijama privatnim zbirkama i gradskim arhivima širom Jugoslavije.