Jugoslovenski Jevreji u Drugom svetskom ratu

Abstract

Istorija jugoslovenskih Jevreja u Drugom svetskom ratu obeležena je ne samo genocidom koji je nad njima izvršen od strane okupacionih snaga nacističke Nemačke i marionetske Nezavisne Države Hrvatske, nego i njihovim učešćem i doprinosom narodnooslobodilačkoj borbi i pobedi nad fašizmom. U poređenju sa drugim narodima Jugoslavije, Jevreji su pretrpeli relativno najveće gubitke. Od preko 81.000 jugoslovenskih Jevreja (0,5% jugoslovenskog stanovništva 1941. godine), rat je preživelo svega oko 15.000, dok je od oko 3.000. jevrejskih izbegli- ca u Jugoslaviji preživela samo nekolicina. Genocid je izvršen planski i sistematski, uz sprovođenje principa kolektivne odgovornosti, što je na Jevreje delovalo posebno obeshrabrujuće. Mogućnost da nеко pokuša da sprovede uništenje celog jednog naroda delovala je sama po sebi nestvarno. Najveći broj Jevreja bio je nastanjen u gradovima i bilo je relativno lako sprovesti njihovo registrovanje i kontrolu. Posle interniranja i ubijanja Jevreja muškaraca, uništavane su i njihove porodice. Nisu uništavani samo jevrejski životi, nego i njihovi hramovi, kulturni spomenici, groblja, a pokretna i nepokretna imovina je opljačkana. Tokovi genocida nad Jevrejima u pojedinim područjima podeljene Jugoslavije vodili su ka jednom cilju, ali se ipak jasno razlikuje genocid izvršen na pojedinim okupiranim područjima (nemačkom, mađarskom i bugarskom) i na teritoriji Nezavisne Države Hrvatske.