Kontakti zagrebačke Židovske općine s inozemstvom 1933-1945.

Abstract

Savez jevrejskih vjeroispovjednih općina osnovan je 1919. godine u Zagrebu, ali je za njegovo sjedište bio određen Beograd. Po prvoj zamisli njegovo je osnivanje trebalo biti manifestacija našeg jedinstva u proširenoj zajedničkoj domovini i stalni zajednički tumač svih želja i potreba naše zajednice. Vremenom Savez je postao posrednik između državnih vlasti i naše zajednice, formirao se u njemu pomalo kulturni i nacionalni program, potom je primio u svoju autonomnu kompetenciju ceo niz poslova koji se odnose na jevrejsku zajednicu, i po tome je postao pravo nadleštvo. Bilo je posve logično da su i međunarodni kontakti išli preko beogradske centrale. U Zagrebu je u međuratnom razdoblju postojala židovska zajednica koja je brojala oko 12.000 osoba. Otprilike su brojem isto tako velike bile općine u Beogradu i Sarajevu, ali je zagrebačka općina po ekonomskoj snazi i društvenom utjecaju bila moćnija, pogotovo od sarajevske. Stanje se mijenja 1933. kada je dolaskom Hitlera na vlast počela masovna emigracija njemačkih Židova. U prvo vrijeme, dok su te zemlje dozvoljavale, njemački Židovi sele i bježe preko Francuske, Nizozemske, Švicarske, Čehoslovačke, plove prema Velikoj Britaniji i SAD, ali je u tom procesu udio Jugoslavije isto tako bio značajan.